Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Kısmından Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, son periyotta kamuoyunun dikkatini çeken ‘yapay zekâ ile zihin okuma’ teknolojilerini kıymetlendirdi.
‘Zihin okuma’ çalışmaları ne kademede?
Meta üzere önde gelen şirketlerin, yapay zekâyı nörobilimle birleştirerek, halk ortasında çoklukla “zihin okuma” olarak isimlendirilen beyin aktivitelerini tahlil etme ve tekrar oluşturma üzerine çalışmalar yürüttüklerini lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Meta’nın araştırma grubu tarafından geliştirilen bir modelin, bir kişinin ne düşündüğünü kestirim etmede yüzde 80 doğruluk oranına ulaştığı tez ediliyor. Benzeri formda, Texas Üniversitesi’nden araştırmacılar da yapay zekâ kullanarak beyin aktivitesini konuşmaya çevirmeyi başardı. Bu gelişmeler, felç üzere konuşma bozukluklarına yol açan durumlar yaşayan bireyler için umut verici bir potansiyele sahip olsa da ferdî mahremiyetin ihlali üzere önemli etik sıkıntıları da beraberinde getiriyor. Kişisel özerklik ve data güvenliği açısından riskler taşıyan bu cins teknolojilerin etik boyutları göz gerisi edilmemeli.” dedi.
Bu teknoloji bireylerin mahremiyet haklarını tesirler mi?
Bu teknolojinin bireylerin mahremiyet haklarını etkileyeceğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Şirketler ve kuruluşlar bu teknolojiyi benimsediğinde, bireylerin özel fikirlerine ve sırlarına erişerek onları denetim etme ve manipüle etme gücüne sahip olacaklar.” dedi.
Kullanıcılardan toplanan veriler dikkatli bir formda ele alınmalı
Geliştirilen yapay zekâ modelinin kullanımı için hangi etik prensipler ve düzenleyici standartlar oluşturulmalı konusuna da değinen Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Kullanıcılardan toplanan datalar, nasıl toplandığı, saklandığı, kullanıldığı ve paylaşıldığı konusunda dikkatli bir biçimde ele alınmalıdır. Emsal formda, bireylerden elde edilen sinirsel datalar, onların mahremiyetini, güvenliğini ve inancını korumak için sıkı etik değerlendirmeler gerektirir.” tabirinde bulundu.
Nöral dataların mülkiyeti hakkında kullanıcılar bilgilendirilmeli
Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, birtakım temel etik prensipleri de şöyle sıraladı:
“Açık ve Geri Alınabilir İstek: Kullanıcılar, nöral bilgilerinin gayesi, formatı, müddeti ve mülkiyeti hakkında tam olarak bilgilendirilmeli ve istedikleri vakit isteklerini geri çekme imkanına sahip olmalıdır.
Şeffaflık: Bilinçli karar vermeyi sağlamak için bireyler teknolojinin potansiyel yararları ve sınırlamaları konusunda bilinçlendirilmelidir.
Gizlilik Müdafaası: Diğer hassas datalar üzere, nöral bilgiler de yetkisiz erişimi yahut berbata kullanımı önlemek için sağlam tedbirlerle korunmalıdır.
Denge: Yapay zekâ kullanımında çok bağımlılık yahut büsbütün göz gerisi etme yerine, istikrarlı bir yaklaşım benimsenmelidir; her iki uç nokta da sıkıntılara yol açabilir.
Yasal Uyumluluk: Bu cins teknolojilerin benimsenmesi hem ulusal hem de milletlerarası yasa ve yönetmeliklerle uyumlu olmalıdır.
Ayrıca, ilgili aygıtlar ve sistemler, gelişen standartlara ve yeniliklere ahenk sağladıklarından emin olmak için nizamlı olarak izlenmelidir. Muhtemel risklerin daima kıymetlendirilmesi de olumsuz tesirleri en aza indirmek açısından hayati ehemmiyet taşımaktadır.”
Bu teknoloji, bireylerin niyet süreçlerine müdahale mi?
Bu teknolojilerin, bireylerin fikir süreçlerine müdahale olup olmadığı konusunu da ele alan Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Evet, doğal olarak, erişilen bilgiler hislerimizi, niyetlerimizi, sırlarımızı ve genel zihinsel durumumuzu kapsayan sinirsel bilgilerdir. Bu cins hassas bilgiler, kullanıcının isteği yahut niyeti olmadan çeşitli gayelerle toplanır ve kullanılırsa, bu önemli bir müdahale manasına gelir. Bu yetkisiz kullanım sırf saklılığı ihlal etmekle kalmaz, birebir vakitte inanç ve özerkliği de baltalayarak değerli etik ve ahlaki korkuları gündeme getirir.” diye konuştu.
Zihin okuma teknolojisinin ruhsal tesirleri ne olur?
Zihin okuma teknolojisinin toplumun genel güvenliği ve bireylerin psikolojisi üzerindeki potansiyel tesirlerine de işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Bireyler üzerindeki değerli ruhsal tesirlerden kimileri, bir kişinin kendi niyet süreçlerinin çok şuuruna vardığı yüksek kendi kendini izlemeyi içerir. Bu, yargılanma, denetim edilme yahut manipüle edilme hislerinin yanı sıra birebir vakitte, kişinin süreksiz ve kendisini tam olarak yansıtmayan kanılarından dolayı gözetlendiği yahut ihbar edileceği korkusu ortaya çıkabilir. Vakitle, bu kümülatif tesirler şahsî alakaları zorlayabilir, aile dinamiklerini bozabilir ve topluluklar içinde daha geniş çaplı tansiyonlara yol açabilir.” halinde konuştu.
Ne onlara büsbütün bağımlı olmalıyız ne de onlardan büsbütün kaçınmalıyız…
“Her şerde bir hayır vardır” kelamına atıfta bulunan Dr. Öğr. Üyesi Belaynesh Chekol, “Zihin okuma teknolojileri yahut gibisi yapay zekâ uygulamaları daha çok ‘hayır içindeki şerler’ üzeredir. Şayet bu zımnî riskleri hakikat halde anlamazsak, sundukları potansiyel yararlar da boşa gidebilir. İster zihin okuma teknolojiler ister başka yapay zekâ takviyeli araçlar olsun, onlara büsbütün bağımlı olmak yahut onlardan büsbütün kaçınmak yerine hem bireyler hem de topluluk olarak onları daha güzel anlamak ve bir istikrar kurmak için vakit ayırmamız çok kıymetlidir. Şu an için, zihin okuma teknolojileri herkesin erişimine açık değil, yani en azından şimdilik.” formunda kelamlarını tamamladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
